Een boom planten, dat is makkelijk. We kunnen het allemaal. Een boom honderden jaren groot laten worden en een bos laten groeien, dat is echt een grote klus. We spreken Willem Ferwerda, ecoloog, natuurbeschermer en oprichter van Commonland. Hij legt ons uit waarom dat laatste nou juist zo belangrijk is. En wat dat te maken heeft met zijn werk met Commonland en met SDG 13: Klimaatactie.
Voordat u ons verder uitlegt wat u met Commonland doet. Kunt u iets vertellen over waar het voor u is begonnen?
‘Al sinds mijn schooltijd ben ik bezig met natuur vooral in de tropen. Na mij studie was de stap naar internationale natuurbescherming snel gemaakt. Ik heb daarom ook veel in het buitenland gewerkt. Na zo lang met het onderwerp bezig te zijn geweest ben ik in gaan zien hoe lastig het is om de natuur duurzaam te beschermen.
Er wordt wereldwijd op grote schaal veel natuur omgezet voor menselijk gebruik. Om de natuur te beschermen zag ik dat er een systemische aanpak nodig is. Om die reden ben ik deels uit de natuurbeschermingswereld gestapt. Ik wilde een bredere aanpak realiseren op landschapsniveau, een aanpak die praktischer is en mensen bindt. Zo kwam ik tot het idee voor wat wij doen met Commonland.’
We spreken elkaar vanwege de 13e SDG ‘Klimaatactie’. Wat betekent dit voor Commonland?
‘SDG 13 past goed bij ons en ‘Klimaatactie’ is natuurlijk heel mooi. Maar eigenlijk gaat ons werk over SDG 17: ‘Samenwerking met anderen om lange termijn doelen te behalen’. Deze 17e SDG integreren wij in alles wat we doen en om op het gebied van biodiversiteit grote stappen te kunnen zetten. Ons werk raakt eigenlijk aan alle SDG’s en begint bij ‘leven op het land’.’
Wat betekent biodiversiteit voor jou?
‘Biodiversiteit is de veerkracht van onze planeet. De diversiteit van soorten in een ecosysteem werkt als een buffer tegen bijvoorbeeld steeds heftiger weersomstandigheden zoals extreme droogte en branden of enorme regenbuien. Bijvoorbeeld: de weerstand van het Amazone-regenwoud neemt door jarenlange ontbossing af. Door de kap worden watersystemen aangetast, en wordt de bosbodem droger. Het regenwoud wordt vatbaar voor branden. Het gebrek aan biodiversiteit zorgt ervoor dat zo’n gebied minder weerbaar is en minder goed in staat is zichzelf te verzorgen.
Met het ‘4 Returns framework van landschapsherstel’ laten we zien hoe je de diversiteit in het landschap terug kunt brengen. Zo blijft het landschap voor mens en dier leefbaar. Maar dat betekent wel dat je radicaal anders naar een gebied moet kijken en verder dan maximalisatie van financiële winst per hectare. Anders blijf je de functie van het ecosysteem uithollen.’
Maar de winst, in termen van financieel kapitaal, is niet onbelangrijk.
‘Nee, maar het heeft een plek in een groter geheel. Je kijkt in eerste in instantie naar de mensen die het gebied bewonen. Onze eerste return is dan ook the return of inspiration. Deze is essentieel.
Het begint bij de gemeenschap. De mensen. Er zijn veel arme boeren die veel natuur omzetten om landbouw te kunnen bedrijven. Een keihard bestaan. Veel van deze arme kleine boeren zijn deel van de internationale voedselketen en onderdeel van een systeem waarbij natuur wordt aangetast. Hen helpen op een andere manier hun grond te kunnen bewerken, begint met hoop en een nieuw perspectief.
“Begin met hoop en een nieuw perspectief”
Hoe kun je die mensen hoop geven om het juiste te doen?
‘Dat doe je door de hoop in eerste instantie te benoemen. De kern is eenvoud. Beginnen met het juiste gesprek. Luisteren naar waar hún inspiratie zit. In Spanje hebben we met lokale boeren, ondernemers en natuurbeschermers gesproken over hun droom voor een groot gebied. Zij willen vooral dat jonge mensen weer terugkomen naar hun gebied en dat de scholen weer terugkomen.
Als je doorvraagt gaat het er voor hen om dat de gemeenschap terugkomt. Daar zit hun drijfveer. Dat betekent herstel van het sociale kapitaal: de gemeenschap waarin kinderen weer naar school kunnen en er genoeg banen zijn voor jonge mensen om in het gebied te blijven. Daarna laat je zien dat herstel van lokale activiteit in het gebied zijn basis moet hebben het herstel en behoud van natuurlijke kapitaal in het gebied, wat op de lange termijn weer een positief effect heeft op het financiële redendement van de hele gemeenschap. Op den duur zien overheden en investeerders dat hiermee de risico’s dalen.’
Wat zijn de resultaten tot nu toe?
‘In 2014 zijn we begonnen in vier gebieden meestal groter dan 500,000 ha. Inmiddels zijn we in tien gebieden actief. Doel was het ontwikkelen van een proof of concept en laten zien dat het werkt. In deze gebieden zijn landschapspartnerships actief met teams van 15 tot soms 50 mensen. Zij brengen mensen bij elkaar om hen te trainen, regeneratieve business cases te ontwikkelen, en natuurherstel, – behoud en sociale projecten te doen. Tijd is daarbij essentieel.
We zijn allemaal opgegroeid met het idee om binnen 2-3 jaar een project af te maken. In ontwikkelingssamenwerking kun je dan veel resultaten behalen. Om grootschalig ecosystemen te herstellen zijn decennia nodig. Het vergt echt een lange adem. Een boom planten is heel erg makkelijk, maar een boom 150 jaar lang groot laten worden of een bos laten groeien is echt een grote klus.’
Tijd is dus misschien wel de grootste uitdaging?
‘Zeker. Wij hopen dat investeerders heel lang met ons meedoen. Zij zijn ontzettend nodig om een proces op te zetten en om over decennia een andere manier van denken in te slijpen. Als je decennialang een landschap hebt uitgehold en gedegradeerd, dan is het terugbrengen ook ontzettend lastig en niet in een aantal jaar geregeld. Voor de boeren geldt dat overigens ook. Tegelijkertijd zijn zij de eerste die inzien waarom dat nodig is, want zij worden als eerste geraakt.
Merk je dat er tegenwoordig anders naar de natuur wordt gekeken?
‘Je kunt heel veel over COP26 in Glasgow zeggen, en het is een heel moeizaam proces. Maar de vragen over onze natuur staan nu wel veel meer op de klimaatagenda. Ook de Sustainable Development Goals helpen daarbij. Biodiversiteitsherstel en -behoud is de kern waar het om gaat, en de aanpak tegen klimaatverandering kan hierbij helpen. Ik ben blij dat er nu veel meer aandacht voor is. We gaan langzaam inzien dat onze hele economie in dienst zal moeten staan van het beschermen en behouden van biodiversiteit, ons life support system.’
“We gaan langzaam inzien dat onze hele economie in dienst zal moeten staan van het beschermen en behouden van biodiversiteit, ons life support system”
