KONINKLIJKE EXCUSES, VOORTSCHRIJDEND INZICHT EN SCHIJTLOLLIGE DJ’S IN SORRYLIJST 2020
Dit jaar domineerde Koning Willem Alexander de Sorrylijst, die jaarlijks wordt samengesteld door de Reputatiegroep. Onze majesteit ging niet één, niet twee, maar drie keer door het stof. Met wisselend succes. Bovenaan de Sorrylijst 2020 staat echter Mark Rutte die namens de Nederlandse regering excuses aanbood voor de Nederlandse houding ten aanzien van de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Het kabinet staat op de tweede plek voor excuses voor de oude Transgenderwet. En op plek drie staat de Protestantse Kerk die weliswaar geen excuses aanbood, maar in plaats daarvan ‘schuld belijdt’ tegenover de Joodse gemeenschap voor de bijdrage aan de voedingsbodem voor antisemitisme in Nederland. De Sorrylijst werd dit jaar voor de twaalfde keer samengesteld.
De meest opvallende excuses dit jaar waren die voor het geweld dat Nederland aanrichtte tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië. Deze excuses zorgden voor zowel boosheid als blijdschap. Niet alleen was het onverwacht, de veelgehoorde kritiek was ook dat Nederland te lang heeft getreuzeld met excuses. De Federatie Indische Nederlanders (FIN) was onaangenaam verrast en diep getroffen door de excuses: “Onze ouders zouden zich omdraaien in hun graf bij het horen van dit nieuws”.
Daarnaast speelt de koning een opvallende rol in de Sorrylijst 2020. Bij toeval kwam naar buiten dat de koning en zijn gezin naar Griekenland waren vertrokken voor een vakantie. Het werd niet officieel gecommuniceerd, maar vliegtuigspotters hadden het regeringsvliegtuig zien vertrekken. Dat leidde tot ophef. In een video van 2 minuten zei de koning – met naast zich zijn vrouw Maxima – spijt te hebben dat ze het ‘vertrouwen’ van de bevolking beschaamd hebben. ‘Overdreven’ was een veelgehoorde reactie. Ook de koninklijke familie dient zich te houden aan de coronarichtlijnen. ‘De discussie naar aanleiding van onze vakantie draagt daar niet aan bij’, zo toonde de koning zich zelfbewust.
Voortschrijdend inzicht
Veel excuses uit 2020 gaan over misstanden uit het verleden. Op nummer 1 in de Sorrylijst 2020 staat Premier Mark Rutte. Hij bood excuses aan namens het kabinet voor de Nederlandse houding ten aanzien van de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. De premier stelde dat instanties „tekortschoten als hoeders van recht en veiligheid”. Voor de oude Transgenderwet, waarbij transgender personen gedwongen sterilisatie of geslachtsverandering moesten ondergaan als zij het geslacht in hun geboorteakte wilden aanpassen, heeft het kabinet recent excuses aangeboden. De wet was van kracht van 1985 tot 2014. Naast excuses kwam het kabinet ook met een financiële tegemoetkoming.
De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) erkende dat haar voorlopers tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben meegewerkt aan een klimaat van antisemitisme. Ze erkennen schuld, maar bieden geen excuses aan, want dat is ‘geen kerkelijk woord’. Gordon zei ‘sorry’ voor een racistische grap uit 2013 bij het programma Holland’s Got Talent. En afgelopen maand bood Sinterklaas in het Sinterklaasjournaal zijn excuses aan voor het meenemen van stoute kinderen in de zak naar Spanje in het verleden.
“Opvallend dit jaar zijn de excuses voor fouten of gedrag het uit verleden”, zegt Maurits van IJsendoorn van de Reputatiegroep. “Waar normaal gesproken excuses zo snel mogelijk gemaakt moeten worden om erger te voorkomen, hebben de spijtbetuigingen van Mark Rutte, de Protestantse Kerk en het Kabinet meer symbolische waarde. Deze excuses moeten in historische context worden geplaatst en hebben maatschappelijk grote waarde. Daarmee worden de gemaakte fouten natuurlijk niet hersteld, maar voor de mensen die het betreft is het een waardevol en belangrijk signaal.”
Schijtlollige DJ’s door het stof
Als er voor één beroepsgroep het credo ‘there’s not such thing as bad publicity’ opgaat, dan zijn het wel de radio-dj’s. Giel Beelen heeft er patent op de schijnwerpers op zich te richten door provocerend of opvallend gedrag. Deze keer was het kinderlijker. De DJ had voor de tweede keer in korte tijd zijn eigen nachtprogramma op Radio 2 had gemist. Hij had zich verslapen, ging door het stof, en durfde alsnog de techniek de schuld te geven (‘hij had zijn telefoon niet opgeladen’). Zijn collega Lex Gaarthuis had goed afgekeken. In het begin van de coronapandemie lanceerde hij het nummer ‘liever voorkomen dan chinezen’. Dat kwam hem op een storm van kritiek te staan.
De coronacrisis: spijt is verstand dat te laat komt
Meerdere publieke figuren moesten door het stof in relatie tot de coronacrisis en de maatregelen. Famke Louise had zich kritisch uitgelaten via Instagram onder de hashtag #ikdoenietmeermee en mocht vervolgens aanschuiven bij Jinek. In gesprek met Diederik Gommers kwam ze terug op haar actie. Niet veel later bood ze haar excuses aan. Minister van Justitie Ferdinand Grapperhaus moest zich meermaals verantwoorden nadat er foto’s waren opgedoken van zijn huwelijk waar hij knuffelend met zijn schoonmoeder op te zien was. Zichtbaar geëmotioneerd ging de minister in de Tweede Kamer door het stof. De uitsmijter kwam van Britt Dekker. In Op1 reageerde de presentatrice begripvol op jongeren die de coronamaatregelen zat zijn en willen feesten. Maar ze durfde ook kritische kanttekeningen te plaatsen. Tegen een DJ die spijt had van een illegaal feest dat hij voor 400 man had georganiseerd, zei ze: “Spijt is verstand dat te laat komt jongens.”
Over de Sorrylijst
In de media verschijnen vrijwel wekelijks berichten over personen en organisaties die excuses aanbieden voor zaken waarvoor zij verantwoordelijk worden gesteld. Om reputatieschade te beperken, maar ook om aansprakelijkheden en claims te voorkomen, wordt het excuus vaak als communicatie-instrument ingezet. Voor de Reputatiegroep is dit fenomeen een reden om jaarlijks een lijst samen te stellen met de spijtbetuigingen die tot de meeste aandacht hebben geleid in de media. Hierbij wordt eerst in kaart gebracht welke excuses in Nederland tot veel aandacht hebben geleid in de media. Gezocht wordt via de grote nieuwsdiensten, radio en tv, dag- en weekbladen en social media. Vervolgens wordt geanalyseerd hoe de gemaakte excuses worden gewaardeerd: positief, neutraal danwel kritisch. De analyse werd dit jaar voor de twaalfde keer uitgevoerd.
