SORRYLIJST 2019 ILLUSTREERT DE ZORGVULDIGE BALANS VAN PROTESTEREN
2019 stond in het teken van protest. In Nederland meldden achtereenvolgens de leraren, de bouw en de boeren zich op het Malieveld. De ene keer vreedzamer dan de andere keer. Als voorzitter van boerenprotestgroep Farmers Defence Force (FDF) maakte Mark van den Oever het het bontst. In een debat in de Provinciale Staten van Noord-Brabant vergeleek hij het lot van de boeren met dat van de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog: “Als er straks geen boeren meer zijn, zeg dan niet: wir haben es nicht gewusst.” De opmerking leidde tot grote ophef, maar het bestuur van actiegroep Farmers Defence Force bleef achter de uitspraken van de voorman staan. In plaats van een excuses kwam zij met een halfslachtige uitleg, zonder enige vorm van zelfreflectie: “Het is nooit onze bedoeling geweest om mensen daarmee te kwetsen en wij betreuren dit.” Daarmee staat het betreuren van gekwetste mensen van de actiegroep Farmers Defence Force op 1 in de Sorrylijst 2019. Op 2 staat de Algemene Onderwijsbond (AOb). Zij maakte excuses voor de verwarring die was ontstaan na een geplande staking. De protesten staan daarmee bovenaan in de Sorrylijst, de inventarisatie van de excuses die in het publieke debat de meeste aandacht kregen. De Sorrylijst 2019 is de elfde editie en wordt jaarlijks door de Reputatiegroep samengesteld.
“Een golf van protest overspoelt de wereld.” Wereldwijd kwamen jongeren onder leiding van Greta Thunberg in opstand tegen de klimaatverandering. In Hong Kong gaan mensen massaal de straat op in reactie op de steeds verdergaande bemoeienis van China. En in Frankrijk zetten de massale protesten uit 2018 zich voort. De protestbeweging van de gele hesjes werder groter en heviger. Ook in Nederland trokken actiegroepen uit de agrarische sector, de bouw, het onderwijs en de zorg richting het Malieveld. In eerste instantie konden deze protesten rekenen op veel maatschappelijk draagvlak. De Sorrylijst 2019 laat echter zien dat protesten afnemen in geloofwaardigheid door gebrek aan gezamenlijkheid en reflectie. De AOb verontschuldigt zich voor de ontstane verwarring. De Farmers Defence Force betreurde de ontstane ophef, maar bleef achter de uitspraken staan. “Het gevolg is dat er minder draagvlak is voor de boeren en de protesten aan waarde en impact inleveren” stelt Maurits van IJsendoorn, adviseur bij de Reputatiegroep. De Sorrylijst 2018 illustreerde al dat excuses voor de ophef als nep worden ervaren en niet geloofwaardig zijn. Het gaat dus om woord én daad.
Opvallende excuses die wél geloofwaardig zijn, vertonen veel empathie en leggen de nadruk op menselijke betrokkenheid. Cora Van Nieuwenhuizen staat in 2019 op de derde plek van de Sorrylijst en liet zien hoe het ook kan. Nadat er door een ongeluk met een Stint in Oss vier kinderen om het leven kwamen, werd de minister ter verantwoording geroepen door de Tweede Kamer en nabestaanden. Van Nieuwenhuizen ging diep door het stof en erkent zichtbaar geëmotioneerd het tekort aan aandacht voor de veiligheid van personenvervoer: “Ik trek me dit persoonlijk als minister aan. Dit moet beter. Er zijn fouten gemaakt, dat is mijn verantwoordelijkheid. Ik bied daar mijn excuses voor aan.”
Op de vierde plek staat de burgemeester van Rotterdam, Ahmed Aboutaleb die zijn excuses aanbood voor het tekort schieten van publieke instanties in de bescherming van de 16-jarige Hümeyra die vorig jaar werd doodgeschoten. Ondanks dat Aboutaleb niet volledig persoonlijk verantwoordelijk is, voelde hij zich dat wel als burgervader. Aboutaleb deed er een schepje bovenop door direct maatregelen aan te kondigen, namelijk bijeenkomsten over stalking.
De top-5 wordt gecomplementeerd door een andere burgervader, namelijk Ahmed Marcouch. De Arnhemse burgemeester bood Britse oorlogsveteranen zijn excuses aan voor het weigeren van de toegang tot de oorlogsherdenkingsdienst van 20 september. Marcouch reageerde niet alleen direct op Facebook met excuses, maar bood de veteranen ook persoonlijk verontschuldigingen aan tijdens de Airborne Herdenkingsdienst twee dagen na het voorval. Hij noemde de weigering ‘ontzettend pijnlijk’, erkende de belangrijke rol van de veteranen en verleende hen toegang tot de VIP-plaatsen. Na een omhelzing accepteerden de vier oorlogsveteranen de excuses van Marcouch.
De menselijke en oprechte uitingen van de drie politici zijn een voorbeeld van hoe een goed excuses wordt gemaakt, stelt Van IJsendoorn: “Alle drie steken ze de hand in eigen boezem en nemen hun verantwoordelijkheid en je ziet het gevolg. De excuses komen oprecht over, zijn geloofwaardig en worden in alle drie de gevallen aanvaard. Dat is best opvallend in een tijd waarin vooral in de politiek vaak nepexcuses voorkomen. Sorry zeggen om van het gedoe af te zijn, wordt onmiddelijk doorzien en daar word je op afgerekend.”
Andere opvallende spijtbetuigingen van afgelopen jaar komen uit het voetbal: FC Den Bosch (#6) bood excuses aan voor haar reactie op de racistische bejeging van Excelsior-speler Moreira vanaf de tribune van de thuisclub, en voetbalanalist Marco van Basten (#8) zei sorry vanwege zijn ‘sieg Heil’ opmerking bij een interview met de Duitse Heracles-trainer Frank Wormuth. Menno Snel staat met zijn excuses voor de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst op plek 7. Mark Rutte, die tot driemaal excuses aanbood aan de Groningers inzake de gaswinningen, bestiert de 9e plek en ministers Grapperhaus en Nieuwenhuizen (#10) gingen door het stof voor het kijken naar een voetbalwedstrijd tijdens de Algemene Beschouwingen, en konden zich voorstellen ‘dat mensen denken van dit moet je niet doen’.
Over de Sorrylijst
In de media verschijnen vrijwel wekelijks berichten over personen en organisaties die excuses aanbieden voor zaken waarvoor zij verantwoordelijk worden gesteld. Om reputatieschade te beperken, maar ook om aansprakelijkheden en claims te voorkomen, wordt het excuus vaak als communicatie-instrument ingezet. Voor de Reputatiegroep is dit fenomeen een reden om jaarlijks een lijst samen te stellen met de spijtbetuigingen die tot de meeste aandacht hebben geleid in de media. Hierbij wordt eerst in kaart gebracht welke excuses in Nederland tot veel aandacht hebben geleid in de media. Gezocht wordt via de grote nieuwsdiensten, radio en tv, dag- en weekbladen en social media. Vervolgens wordt geanalyseerd hoe de gemaakte excuses worden gewaardeerd: positief, neutraal dan wel kritisch. De analyse werd dit jaar voor de elfde keer uitgevoerd.
