Advies wordt om tal van redenen ingezet. Het management kan het vraagstuk niet oplossen omdat het te complex of te tijdrovend is. De opdrachtgever wil een stem van buiten, zodat de echte oorzaak aan het licht komt en wordt aangepakt. De acceptatie van een oplossing voor binnen is te laag, dus er wordt gezocht naar vreemde ogen die dwingen. Er is behoefte aan een ander perspectief, nieuwe ogen en meer creativiteit. Op eigen kracht komt men er niet uit. Er is in de dagelijkse praktijk onvoldoende ruimte om grote en kleine vragen te stellen die niet direct leiden tot pasklare antwoorden.
Mensen kiezen vaak voor de gebruikelijke oplossingen: benaderingen die snel tastbare resultaten beloven, toegankelijker lijken en daardoor gemakkelijker toepasbaar. Het hebben van een stellige mening wordt haast afgedwongen, onder andere door sociale media. Hierdoor worden onze meningen ongenuanceerd en wordt het individu dat achter de mening schuilgaat minder zichtbaar. Er is tegenwoordig meer onzekerheid, maar tegelijkertijd ook een taboe op het hebben van twijfel. Onze maatschappij is ingericht op targets en eindresultaten. We hebben een samenleving gecreëerd waar eigenlijk helemaal geen ruimte meer is voor het stellen van vragen waarop je niet zo snel een duidelijk antwoord hebt.
Bewustwordingsproces
Het begint al vroeg in het leven: ‘Je mag wel op de stoel klimmen, maar niet op de tafel’. Ons denken en doen is gebaseerd op oordelen en je oefent oordelen vaak. Tijdens examens, in gesprekken, bij belangrijke keuzes. We kiezen liever voor de schijn van zekerheid dan voor de verwondering. Twijfel is iets heel complex, ook maatschappelijk gezien. Het gaat er immers om te aanvaarden dat je vragen moet stellen en op zoek moet naar antwoorden.
“Twijfelen betekent niet zozeer besluiteloosheid, maar meer een bewustwordingsproces van vastgeroeste patronen en ideeën.”
Een compleet adviseur zet aan tot fundamentele en persoonlijke vragen. Het uitstellen of niet hebben van een oordeel is bevrijdend, evenals van het durven stellen van vragen en twijfelen aan vooringenomen waarheden. Twijfel gaat over balans zoeken en risico durven nemen. Lineaire benaderingen zijn feitelijk een doodzonde.
Fundamentele vragen
Binnen de filosofie wordt er onderscheid gemaakt tussen alledaagse twijfel en fundamentele twijfel. Alledaagse twijfel gaat bijvoorbeeld over welke jas je moet aantrekken. Bij dat soort twijfel maak je uiteindelijk relatief makkelijk een keus. Fundamentele twijfel gaat dieper. Hierbij weet je amper nog raad. Wat werkt wel? Hoe help je nou teams op dat moment om hun patronen te doorbreken? Het antwoord is even verrassend als eenvoudig. `Door hen te leren hun oordeel uit te stellen’. De kunst om achter alles ‘of niet?’ te denken. Wat als we door onze overtuigingen wat meer in twijfel durven te trekken, meer oog krijgen voor de denkbeelden van de ander? De interpretatie is belangrijker dan de waarheid van het verhaal. Dus waar geloof je in, hoe interpreteer je het, en is het wel waar? Het is een systeembenadering: kijken vanuit het idee dat iedere omgeving iets anders nodig heeft.
Start met onderzoeken
Uitstel van oordeel is geen afstel van oordeel. Het gaat er om ongefilterd onder ogen te zien wat er niet klopt aan het eigen gedrag, of aan de raad die wordt gegeven aan anderen. Stilstaan bij het ongemak is een belangrijke randvoorwaarde om tot wijsheid te komen. Het uithouden in het midden, omgaan met niet-weten, in plaats van oordelen is niet eenvoudig. Je moet leren ruimte te maken, en daarbij ook het onbekende toe te laten. Je gaat in het onbekende staan en zuinig zijn op je mening. Zo hoort in elk ontwikkelproces een duidelijke fase van uitstel van oordeel aanwezig te zijn. Na het verkennen van het potentieel kunnen ideeën worden beoordeeld. Dat kan door te openen (vanuit begrip voor de bedoeling) te aanvaarden (berusting in de nieuwe gedachte), te verkennen (wat de nieuwe mogelijkheden zijn) en uiteindelijk te oordelen (wat ermee te doen). Uitstel van oordeel helpt om zakelijk meer open te staan voor andere visies en out-of-the-box ideeën. Stop met overtuigen, start met onderzoeken.
