Adviseren heeft twee kanten, die niet zonder elkaar kunnen. Aan de ene kant de voorkant, waarbij de nadruk ligt op het transactionele. Hierbij ligt de nadruk op het zakelijke, de orde en wat zichtbaar wordt. Aan de andere zijde staat het transformationele centraal, waarbij het accent ligt op het morele, het onvoorspelbare en wat onzichtbaar is. Beide perspectieven zijn nodig om tot evenwichtig advies te komen.
Aan de voorkant van advies gaat het om monitoring, het volgen van procedures: klopt alles en maken we geen fouten? Vanuit de eigen waarheid geredeneerd is het een logische redenering. Maar wie louter kijkt naar de voorkant van advies, staart zich blind op termen als ‘groei’ en ‘productie’ en heeft geen oog voor de schaduwzijden van commercie. Dan is er de achterkant van advies. Alles wat onbewust is, oftewel de dimensie die vaak onderbelicht blijft en tegelijkertijd toch zoveel invloed heeft op de duurzaamheid, impact en effectiviteit van veranderprocessen.
De werkelijkheid van de ander
Aan de achterkant van advies zijn alle pijnpunten en kwetsbaarheden voelbaar. Dit is ook het perspectief vanwaaruit je conflicten onbevangen kunt waarnemen, tussen mensen en in mensen zelf. Het doet denken aan de film Intouchables, waarin Driss, een zwarte ex-gedetineerde, in dienst komt van een rijke verlamde man. Driss kijkt niet tegen hem op en ook niet op hem neer. Hij is gewoon nieuwsgierig: wat gaan we vandaag doen, waar heb je zin in? Scheuren in je rode sportwagen? Nou, dan gaan we samen scheuren. In je rode sportwagen. Ze hebben lol samen, er is wederkerigheid, vertrouwen en gelijkwaardigheid. Zo gaat het aan de achterkant van advies om de werkelijkheid van de ander. Het vooroordeel is weg.
Engagement
Over de voorkant wordt veel nagedacht en gepraat. Over die onzichtbare, ongrijpbare, vaak moeilijk te definiëren achterkant wordt veel minder gesproken. Aan de achterkant van advies speelt wat iedereen wel voelt, maar wat eerder onbewust wordt ervaren dan bewust wordt besproken. Dat kunnen mooie cultuurkenmerken zijn, waar iedereen in de praktijk naar handelt. Het kunnen ook zaken zijn die wat meer zijn weggestopt en een feest der herkenning zijn als ze bespreekbaar worden gemaakt. Aan de achterkant van advies gaat het niet om monitoring, maar om engagement: betrokkenheid bij de inhoud. Zo zou je iedereen een Driss gunnen.
Dynamiek van het proces
Het verschil tussen de voor- en de achterkant van advies is iets waar je in de praktijk van het advieswerk vrijwel dagelijks tegenaan loopt. Het is een illusie om te denken dat het uitsluitend investeren in de voorkant van advies je gaat brengen waar je wilt komen of zijn. Net zo belemmerend kan het zijn om voortdurend bezig te zijn met de achterkant. Succesvolle organisaties betrekken de hele organisatie bij het ontwikkelen en uitvoeren van veranderprocessen; ze focussen zich mét de hele organisatie óp de hele organisatie. Hoofd en hart gaan hand-in-hand. Zo kunnen de krachtige eigenschappen van beide stromen worden benut. Zeker waar het onuitgesproken, maar waardevolle identiteitskenmerken van de organisatie betreft. Op die manier worden veranderprocessen effectief: de tijd, moeite en geld die erin wordt gestopt leiden dan tot een blijvende verandering die van binnenuit wordt gedragen en ondersteund. Een compleet adviseur staat niet buiten de werkelijkheid van de opdrachtgever, maar staat er middenin. Het verschil tussen het succes en falen binnen organisaties wordt nu eenmaal niet bepaald door box ticking of juist het afwijken van de regels, maar door de dynamiek van het proces en de bereidheid tot reflectie op het eigen functioneren. De voorkant kan dan ook niet zonder de achterkant van advies.
