WORD COMPLEET ADVISEUR

Uiteindelijk wil iedereen betekenisvol werk doen. Maar hoe spelen we in op de complexiteit van een razendsnel veranderende omgeving? Dat het moeilijk is, weten we al lang. Dat advies hierbij kan helpen, weten we allang. Maar wat is goed advies? 

Er zijn twee typen adviseurs: de adviseurs van de voorkant en de adviseurs van de achterkant. De adviseurs van de voorkant werken transactioneel. Op basis van geven en nemen, straffen en belonen, command and control stellen ze vast: hebben we genoeg capaciteit? Is er budget? Werken we wel functioneel? Zij werken binnen de klassieke harkjesstructuur: de hiërarchie is helder, medewerkers weten wie de baas is. Hun aanbod heeft religieuze trekken. Hun adviesstijl is primair gericht op kennisoverdracht. Veel mensen hebben het idee dat dit type adviseur vooral aan de Amsterdamse Zuidas rondloopt. Het maken of nakomen van een overeenkomst, een transactie, is het belangrijkste oogmerk. De kern van het werk is exploitatie.

Advies als religie

De Amerikaanse antropoloog David Graeber schetste in zijn boek Bullshit Jobs: A Theory (2013) dat steeds meer mensen die voorheen werk met betekenis deden, zijn beland in onzinbanen. Bijna een derde van de mensen doet naar zijn idee volkomen zinloos werk. Een bullshit job is een baan waarvan diegene die hem heeft zelf zegt dat hij eigenlijk overbodig is. Maar omdat die persoon zijn of haar baan niet wil verliezen, moet hij de schijn ophouden dat zijn baan wel nuttig is. Graebers pleidooi: de technologie is zo ver gevorderd dat de meeste moeilijke, arbeidsintensieve taken door machines kunnen worden uitgevoerd. Maar in plaats van onszelf te bevrijden van de verstikkende veertigurige werkweek, hebben we een heel universum van onzinbanen gebouwd waaraan ze zelfs in het oude communistische Sovjet-Unie een puntje konden zuigen. Er wordt niets meer geproduceerd of gerepareerd. Het aantal banen in de maakindustrie, landbouw, horeca, techniek en verzorging neemt af. Wel zijn er steeds meer kuddes coaches, zelfbenoemde deskundologen, marketinggoeroes en andere vage beroepsbabbelaars die ver staan van het echte leven: zij werken niet met betekenis, maar puur transactioneel. Graeber is scherp: hoe zinvoller je werk, hoe minder je verdient. Het is een hilarisch maar ook ontluisterend geestig boek.

Advies als repertoire

Aan de andere kant zijn er de complete adviseurs. Zij hebben meer oog voor de lange termijn. Het zijn de betrokken buitenstaanders die mede de koers bepalen en richting wijzen, belangrijke besluiten helpen te nemen, de troepen naar voren fluisteren. De complete adviseur stelt medemenselijkheid centraal, scoort op emotionele intelligentie en helpt medewerkers bij het benutten van hun potentieel. Dat lukt vooral door persoonlijke aandacht aan mensen te schenken, indachtig Goethe: ‘Behandel een mens zoals hij is en je zult zien dat hij zal blijven zoals hij was; behandel een mens voor wat hij zou kunnen zijn en hij zal zo worden als hij zou kunnen zijn.’ Complete adviseurs hebben de toekomst. Ze zijn in staat om hun eigen rol te duiden en in context te plaatsen. Kleur bekennen draagt bij aan het vertrouwen in het fenomeen advies. Dus iets minder stille diplomatie en meer stem in het publieke debat over de eigen plek.

Het totale potentieel

De tweedeling is een karikatuur, maar toch. Mijn advies: word een complete adviseur door niet mee te gaan in de waan van de dag. Het is juist de complexiteit die interessant is. Alleen extremisten zien hun wereldbeeld als het enige juiste. Geef mensen ruimte om te exploreren, om fouten te maken en te falen. En leer vertrouwen te geven en niet daarmee te wachten totdat ze hebben bewezen jouw vertrouwen te verdienen. Erken de belangen van medewerkers, klanten, leveranciers en de samenleving als geheel. Opereer niet zozeer zakelijk, maar mensgericht. Wijsheid ontwikkelen vraagt meer dan kennisoverdracht – het gaat om het ontwikkelen van het totale potentieel van de adviseurs in kwestie. Dan kunnen we ons samen inzetten voor een ommekeer: leiderschap gericht op de lange termijn, op de eigen medewerkers, kortom: op continuïteit, rekening houdend met een diversiteit aan belangen. Zoek geen bevestiging in het eigen gelijk, maar verplaats je in ongemakkelijke ervaringen. Dat is goed voor jezelf, goed voor je medewerkers, goed voor je organisatie en beter voor de wereld bovendien. Zo groei je. Zo leer je. Zo ben je.

“De mens is immers niet alleen homo economicus, maar ook een vat vol gevoel.”

Vertrouwd adviseur van bestuurders, toezichthouders en (communicatie)directeuren in strategische veranderingen en samenwerkingstrajecten.