Iedereen kent wel lastige personen die een flinke gebruiksaanwijzing lijken te hebben. Het herkennen van verschillende typen kan je in dit kader handvatten bieden om hiermee om te gaan. Kijk vooral naar de mens achter het gedrag – dan blijken de verschillen vaak minder groot.
Uit diverse wetenschappelijke studies is gebleken dat ongeveer 10% van de mensen zogenaamde persoonlijkheidsstoornissen heeft. Dat houdt in dat zij extreme karaktertrekken hebben, waarmee ze grote problemen voor zichzelf en anderen veroorzaken. Zo zullen er dus ook wel mensen in je omgeving zijn met wie jij goed samen kunt werken en een mooie relatie kunt opbouwen – toch kom je vroeg of laat vast wel eens een moeilijk persoon tegen. Ook iedere adviseur heeft wel eens te maken met lastige klanten. Denk aan mensen die maar aan je kop zeuren over hun eigen sores. Ze manipuleren, denken doem, veroorzaken conflicten, schenden intermenselijke regels, zoeken ruzie en ontlopen hun verantwoordelijkheid. Grote vraag is: hoe kom je ervan af? Hoepel-op-en-doe-normaal? Met een beetje empathie kom je het verst. Toon begrip voor de kwetsbare kant, maar geef wel duidelijk grenzen aan. Tegelijkertijd is het een goed idee om je bij notoire etterbakken af te vragen wat hun irritante gedrag drijft. Het is handig om de lastige mensen daartoe in basistypen te classificeren. De Duitse psychotherapeut Jörg Berger uit Heidelberg maakt in zijn boek “Hoe overleef ik moeilijke mensen” (2012) een onderscheid tussen praatjesmakers, negatievelingen en grensoverschrijders. Dit betekent niet dat je alles maar moet accepteren of dat je je onderdanig moet gedragen. Met vergeving zet je een komma, geen punt.
Luisterend oor
Berger beschrijft diverse types: grensoverschrijders, praatjesmakers, negatievelingen, dominante mensen, wraakzuchtigen, vermijders en energieverslinders. Hij geeft ook aan dat er combinaties van deze types mogelijk zijn. De typen van Berger zijn zeer herkenbaar. Neem de energieverslinder. Het is die ene persoon die altijd over eigen problemen praat en daar niet uitkomt. Een kind in het lichaam van een volwassene, stelt Berger. De energieverslinder heeft nog steeds de behoefte aan een ouder met een luisterend oor, aan iemand die de verantwoordelijkheid van ze overneemt. Heeft hulp nodig bij alles, wil overal advies bij, is verongelijkt als er geen aandacht, troost of een luisterend oor is. Hij of zij vertoont passief-agressief gedrag, oftewel vermomde vijandigheid. Een ruzie wordt afgekapt met: ‘laat nu maar zitten!’ De energieverslinder vraagt aandacht door overal kritiek op te hebben. De energieverslinder is iemand die wel constateert, maar niet concludeert. Ook vraagt de energieverslinder steeds om bevestiging, veelal gedreven vanuit angst. De energieverslinder geeft je het gevoel dat je tekortschiet als je niet op hun behoeftes ingaat. Volgens Berger heeft de energieverslinder in de vroege jeugd te weinig steun van ouders ervaren.
Complimenten
Een heel ander type is de praatjesmaker: niet iemand die je overvraagt, maar die zichzelf de hoogte in steekt, en de indruk geeft heel wat voor te stellen. Daar zit doorgaans een hoop branie bij, al zijn dit wel vaak mensen die wat in hun mars hebben, ook al doen ze zichzelf beter voor dan ze zijn. Je vindt ze volgens Berger vooral in leidinggevende posities. Ze geven niet graag toe dat ze iets verkeerds hebben gedaan. Als er iets misgaat, ligt dat aan een ander of aan de omstandigheden. Wat ze nooit doen, is toegeven dat ze het mis hebben of iets verkeerd hebben gedaan. Ze doen niet wat ze beloven, stellen zaken anders voor dan ze zijn. Het verzwegen verdriet van de praatjesmaker is de angst om niets voor te stellen. Die pijn wordt overschreeuwd door de poeha van de bluffer. Je doet er verstandig aan om geen geld of tijd te investeren in de plannen van de praatjesmakers. Zorg ook dat je niet de schuld krijgt van dingen die praatjesmakers niet goed hebben gedaan. Wees aan de andere kant royaal met complimenten over de dingen die wel goed gaan.
De mens achter het gedrag
Natuurlijk plakt Berger etiketten. Toch is het onderscheid handig om begrip te krijgen voor het handelen van iemand anders – dat is niet altijd slecht bedoeld. Moeilijke mensen hebben moeilijke dingen meegemaakt, daarom verdienen ze ons begrip. Maar om te krijgen wat ze willen, grijpen ze naar middelen die een slimme reactie vereisen. Wie zichzelf niet goed kan beschermen tegen moeilijke mensen, verbruikt een enorme hoeveelheid tijd en emotionele energie. Je kunt je alleen verdedigen als je onaangenaam gedrag tijdig herkent. De gemene deler in de benadering van Berger is dat je enige empathie opbrengt voor lastige collega’s. Hij geeft de tip om vooral naar de mens achter het gedrag te kijken. Vaak zit er een hoop angst of onkunde achter. Hoe veiliger de lastpost zich voelt, hoe minder noodzaak er is voor het afwijkend gedrag. Toon begrip voor de kwetsbare kant, maar stel grenzen.
